Zin en onzin van generaties

Er gaat haast geen maand voorbij of media, marketers en trendwatchers slaan ons om de oren met een nieuwe generatie. Het zorgt meestal voor veel aandacht en debat,  vooral wanneer de vermeende verschillen met andere – lees: oudere – generaties dik in de verf worden gezet. Als er al geen ‘oorlog’ tussen de generaties staat aan te komen. In een nieuw boek veegt de Britse onderzoeker Bobby Duffy de vloer aan met wat hij de mythe van de generaties noemt. Ik deel zijn voornaamte bevindingen hier de komende weken graag met u.

Voor wie vertrouwt dacht te zijn met ‘Generation Y’, en tussendoor ‘Millennials’, is er nu alweer ‘Generation Z’ en daar daagt ‘Generation Alpha’  aan de horizon. De kinderen van die laatste generatie hebben nog maar net het levenslicht gezien. Straks zal iemand hen waarschijnlijk de stempel ‘corona-generatie’ meegeven. In zijn boek ‘The generation myth’ doorprikt Bobby Duffy vele mythes die welig tieren over het verschijnsel van generaties. Duffy is professor ‘public policy’ en directeur van het Policy Institute van King’s College in Londen, en was eerder wereldwijd directeur van onderzoeksbureau Ipsos MORI. Om maar aan te geven, de man gaat niet over een nacht ijs, en baseert zich in zijn boek vooral op data uit kwantitatief onderzoek over een langere periode in vele landen in de wereld.
 
De basisstelling van Duffy is dat onze geboortedatum een slechte indicator en twijfelachtige voorspeller is van onze waarden en ons gedrag. Hij doorprikt daarmee de diepgewortelde overtuiging dat mensen die in eenzelfde tijdsperiode zijn geboren dezelfde waarden zouden delen. En dat de onderlinge verschillen tussen mensen vooral zouden herleid kunnen worden tot hun geboortedatum. Hij voert aan dat heel veel uitlatingen over verschillen tussen generaties te herleiden zijn tot niets meer dan stereotype voorstellingen. Zo zouden ‘babyboomers’ niet begaan zijn met het klimaat, of zouden ‘millennials’ maar ‘woke’ watjes zijn. Het levert meestal spectaculaire headlines op in de kranten, op sociale media, of aan de cafétoog, maar het zijn stellingen die niet op feiten of onderzoek gestoeld zijn, zo toont Duffy omstandig aan. 
 
Hij voert ook aan dat er binnen vermeende generaties belangrijke verschillen bestaan over fundamentele waarden. Ook binnen de jongste leeftijdscohorte. Anuna De Wever en Dries Van Langenhove zijn beiden twintigers, maar dat is wellicht het enige wat hen bindt. Verder staan ze lijnrecht tegenover elkaar als het over belangrijke maatschappelijke thema’s gaat. En dat was niet anders met jongeren in de jaren zestig van de vorige eeuw. 
Tijdens het studentenoproer van 1968 stapten door de straten van Leuven zowel vlaams-nationalisten op als marxisten van allerlei slag en pluimage. Hoezo één generatie? 
 
Om de waarden en het gedrag van mensen te begrijpen zijn er belangrijker indicatoren dan het geboortejaar. Zo zijn er vooreerst belangrijke maatschappelijke gebeurtenissen die een grote impact hebben op alle mensen, ongeacht hun leeftijd of hun afkomst. De twee wereldoorlogen en de huidige coronacrisis zijn daar goede illustraties van. Het virus treft iedereen, direct of indirect, en zal een blijvend litteken zijn voor iedereen. 
 
Het is overigens ook zo dat waarden van mensen geen vast gegeven zijn, maar dat zij ook kunnen evolueren naar mate mensen ouder worden. En die evolutie heeft dan vooral te maken met de verschillende levensfasen die mensen doormaken en die ingrijpend kunnen zijn voor de manier waarop we naar onszelf en naar de wereld kijken. Zoals: hoger onderwijs volgen, het ouderlijk huis verlaten en op eigen benen gaan staan, of kinderen op de wereld zetten, of met pensioen gaan. Of in de bedrijfswereld de overdracht van een familiebedrijf van de ene naar de andere generatie.
 
En tenslotte gewaagt Duffy ook over een zgn. cohorte-effect. Een generatie kan ook verschillende attitudes, opinies en gedrag hebben op basis van hun opvoeding en opleiding (wat sociologen ‘socialisering’ noemen), die verschillend kan zijn van kinderen die opgegroeid zijn in een ander tijdperk. 
 
De verschillen in waarden, opinies en gedrag laten zich vooral door een van deze drie effecten, of een combinatie ervan, verklaren dan louter en alleen door een geboortedatum. Dit inzicht laat ons toe om onszelf en de mensen rondom ons beter te begrijpen, weg van de stereotypen.
 
De volgende weken ga ik graag dieper in op economische, culturele en vele andere aspecten van wat ‘generaties’ maakt. 
 
The generation myth van Bobby Duffy, telt 273 pagina’s, is onderbouwd met vele onderzoeksgegevens, en is uitgegeven bij Basic Books. 
​