Wat drijft mensen toch?

Ondanks waarschuwingen van virologen, overheden en ordehandhavers hebben balorige burgers tijdens het voorbije paasweekend op veel plaatsen in ons land een loopje genomen met de maatregelen om de verdere uitbraak van het coronavirus af te remmen. Wat drijft hen?  In het omgaan met de coronacrisis heb je vier groepen van mensen: vitalen, solidairen, veiligheidszoekers en informatiejunkies. Ze hebben elk hun eigen gedrag, maar de vitalen zijn het met hun incivieke gedrag aan het verpesten voor de rest, zo schreef ik afgelopen week op de opiniepagina's van De Tijd.

Er is al langer nood aan eenduidige én dwingende communicatie, èn executie op het terrein, om werkelijk effect te hebben onder de bevolking. Communicatie waarbij het glas al enkele weken zowel halfvol als terzelfdertijd halfleeg is, biedt een vrijbrief aan wie al langer in de mythe gelooft dat de sterksten deze crisis wel zullen overleven.
 
De gebeurtenissen van het afgelopen weekend maken immers duidelijk dat het coronavirus potentieel iedereen treft, maar dat niet iedereen op dezelfde manier met het virus, en de daaruit voortvloeiend crisis, omgaat. Het is hier al gezegd: een crisis van deze omvang brengt vele onderhuidse en verdrongen spanningen en conflicten in een samenleving naar boven. Dat gaat van het eigen gezin over de werkkring tot de gemeenschap rondom ons. In dat opzicht leert deze crisis ook heel veel over wie we zijn en wat ons drijft. Zowel individueel als collectief. En dan blijkt dat er wel één gemeenschappelijke – onzichtbare – vijand is, maar dat elk van ons op een andere manier met deze crisis omgaat. 
 
De feestvierders tijdens de zogenaamde lockdownparties van een maand terug en de deelnemers aan de tuinfeesten van het afgelopen weekend behoren tot de groep van ‘de vitalen’. Dat zijn mensen die geloven in the ‘survival of the fittest’. Ze  vinden de huidige maatregelen van de regering ruim overdreven en geloven in een natuurlijke selectie. Ze houden van Russische roulette. Groepsimmuniteit is volgens hen de snelste uitweg uit deze crisis. Het zijn vaak jongeren, maar intussen ook mensen van middelbare leeftijd. Het zijn niet alleen keetschoppende adolescenten, zoals in Anderlecht, maar ook respectabele burgers en hogeropgeleiden die beter zouden moeten weten, zo bleek aan de universiteit van Gent.
 
Tegenover ‘de vitalen’ staan ‘de solidairen’, waarvan we vandaag graag willen geloven dat zij nog steeds de meerderheid onder de bevolking uitmaken. Dat is althans wat TV-zenders ons elke avond voorhouden. Het zijn mensen die mondmaskers maken voor mensen in de zorg of scouts die boodschappen doen voor ouderen. Ze beseffen dat het probleem groot is, maar worden daartegen niet opstandig zoals ‘de vitalen’. Hun grootste probleem in deze crisis is dat ze sociaal en solidair moeten zijn zonder fysiek contact, zonder dat ze de anderen een troostende knuffel mogen geven. Zij heffen naar het voorbeeld van Italië op hun balkon zangkoren aan en hangen witte lakens aan hun voordeur om hun solidariteit met de medische sector te tonen. #samentegencorona is hun mantra.
 
Het derde type zou je de ‘veiligheidszoekers’ kunnen noemen. Ze hebben angst en sluiten zich af van de wereld, in hun eigen ‘heimat’. Het zijn vaak ouderen en degenen die meteen aan het hamsteren sloegen. Ze gaan voor hun eigen, veilige nest. Ze bakken voortaan hun eigen brood en zoeken troost in spiritualiteit en zingeving, en hopen dat deze crisis een kantelmoment in de geschiedenis is om anders te gaan leven.
 
Ten slotte heb je ‘de informatiejunkies’ die je haarfijn kunnen uitleggen wat ‘flatten the curve’ betekent, eigenhandig de sterftecijfers per land in kaart brengen en becommentariëren, en zelf wat graag aan het roer van dit schip in woelig water staan. Twitter is hun megafoon naar de wereld. Het zijn vaak hoger opgeleiden die niet verlamd zijn door angst. Ze denken zelf de waarheid in pacht te hebben.  Iedereen is wel ergens een expert.
 
Het goede nieuws is dat de wetenschappers  in hun communicatie dit weekend naar een versnelling hoger zijn geschakeld voorbij de vrijblijvendheid en de halfslachtigheid van de voorbije weken.  De toon wordt dreigender. Viroloog Marc Van Ranst  beseft als geen ander dat het vertrouwen in de overheid bij vele ‘vitalen’ al heel lang zoek is, maar het wordt helemaal dramatisch als straks ook de wetenschappers niet meer geloofd worden. Hij haalde zelfs een ultieme bazooka boven: lockdown ‘Wuhan-style’. 
 
De grote meerderheid van solidairen, veiligheidszoekers en informatiejunkies onder ons hebben het gevoelen dat zij straks zullen moeten opdraaien, en boeten voor het inciviek gedrag van de ‘vitalen’. Voor de ‘vitalen’ is de dreiging met een totale ophokplicht een spreekwoordelijke tweede gele kaart. Wie niet horen wil, moet voelen, zegt een oud Vlaams spreekwoord.