Waarden: schijn bedriegt

Het is al vele jaren het mantra van elk modern management- en personeelsbeleid: de eigen medewerkers zijn de grootste kracht van een organisatie. Sommigen gaan zelfs zover als te stellen dat de medewerkers op de eerste plaats komen, voor klanten en aandeelhouders. Maar twee wetenschappelijke onderzoeken die ik deze week onder ogen kreeg, werpen een kritisch licht op de grote kloof die bestaat tussen deze theorie en de praktijk op de werkvloer. En dat kan organisaties straks zuur opbreken.

De kracht van een sterke organisatie zijn de medewerkers, de cultuur en de waarden. Dat is ook de stelling van mijn boek “De onsterfelijke onderneming”. Maar worden deze waarden ook door werknemers nageleefd? Het gezaghebbende MIT Sloan Management Review publiceerde recent de resultaten van een onderzoek naar de waarden van bijna 700 Amerikaanse bedrijven. En die waarden werden vervolgens vergeleken met de reviews van medewerkers over hun bedrijf.  De onderzoekers gingen dus na in hoeverre deze reviews matchen met de gecommuniceerde waarden. En zij kwamen tot de ontluisterende vaststelling dat er nauwelijks of geen verband is tussen de gecommuniceerde waarden en de reviews van werknemers. De kloof tussen de gecommuniceerde waarden en de beleving van de medewerkers blijkt zeer groot. 
 
Het is mijn visie dat er altijd een gezonde spanning moet zijn tussen de waarden van de onderneming die een ambitie van gewenst gedrag uitdrukken - en dus een streven uitdrukken - en de praktijk die soms achterop hinkt of nood heeft aan bijsturing. Maar die spanning moet beheersbaar zijn. Om te vermijden dat waarden dode letter blijven, moeten ze het gedrag van medewerkers sturen en zich vertalen in de praktijk van elke dag. Medewerkers moeten gerecruteerd en geëvalueerd worden op basis van de waarden van de organisatie. Op die manier dragen waarden, en de afgeleide cultuur, ook bij aan het behalen van de doelstellingen van de organisatie. Waarden dienen ook de eigenheid van de organisatie uit te drukken en het verschil maken met andere organisaties. Apple deed dit ruim 20 jaar geleden schitterend met de “Think Different” campagne die vooral bedoeld was om de trouw en de fierheid van de medewerkers te boosten, op een ogenblik dat het bedrijf net door het oog van een faling was gegaan. Waarden houden de medewerkers op die manier niet alleen een hoger doel voor, maar zorgen ook voor een kompas en houvast in turbulente tijden.
 
In een ander onderzoek onder 4296 global leaders in datzelfde MIT Sloan Mangagement Review blijkt dat de belangen van de medewerkers niet de prioriteit vormen van het top management. Medewerkers komen niet op de eerste plaats in organisaties. Ze komen zelfs nà het eigenbelang van de top managers (de respondenten in deze studie). En dat dreigt bedrijven op termijn zuur op te breken, zeker in het licht van de digitale transformatie waar velen mee worstelen. 
 
De onderzoekers concluderen terecht dat ondernemingen in de digitale uitdaging alleen maar zullen slagen als de waarde van de onderneming stijgt door grotere efficiëntie, maar even belangrijk: als medewerkers ervan overtuigd zijn dat het topmanagement hun waarden erkent en waardeert. Waarde en waarden moeten dus samen sporen. Uiteindelijk zal de menselijke factor, vertaald in waarden (en eigenwaarde) en de cultuur het verschil maken. 
 
Met dank aan EURIB (dr. Rik Riezebos) en prof dr Rudy Moenaert (TIAS) voor de inspiratie.