Vooruit met Pinker

Steve Pinker was afgelopen week te gast in Brussel op uitnodiging van De Tijd. Hij bracht er met verve de boodschap van zijn nieuwe boek “Enlightenment now”. Hij hield een stevig onderbouwd betoog over de vooruitgang van de wereld en de mensheid. En hield een vurig pleidooi voor de waarden van de verlichting. Maar hij lijkt wel te vergeten dat mensen geen statistieken zijn, maar vooral een vat vol emoties.
 

Pinker sluit zich daarbij aan bij het boek van Hans Rosling, ‘Feitenkennis’, waar ik op deze plaats het al eerder over had. Beiden tonen op basis van statistieken aan dat de wereld er in vele domeinen veel beter aan toe is dan velen wel denken. Ook Pinker neemt daarbij een historisch perspectief en toont onderbouwd met feiten aan dat het de goede kant opgaat als het aankomt op levensverwachting, kindersterfte, misdaad, armoede, ongelijkheid, ziekten en epidemioes, en oorlog. En de mensheid wordt zelfs gelukkiger. Pinker gaat daarbij radicaal in tegen een vorm van doemdenken dat in menige kringen (ook bij intellectuelen) zeer levindig is. Vooruitgang is dan geen kwestie van optimisme, maar van feiten.
 
Maar waarom blijven velen (ook intellectuelen) vaak tegen beter weten in zo pessimistisch over de evolutie van de wereld? Ook daar stond Pinker achteraf kort bij stil. “Nothing is more responsible fort he so-called good old day than a bad memory”, legde hij uit. Er leeft breed verspreid een gevoelen dat het vroeger allemaal beter was. Het verleden wordt geromantiseerd en geïdealiseerd, zonder reële grond. Daarom is het goed dat Pinker ons het bredere plaatje voorhoudt, en ook een historisch perspecief biedt. 
 
Hij was ook scherp voor de media (zelfs kwaliteitskranten zoals The New York Times) die meesurfen op de populaire golven van negatief nieuws, rampspoed en ander onheil. “Goed nieuws is geen nieuws”, argumenteren journalisten, en zo zadelen ze hun lezers en kijkers elke dag opnieuw op met een negatief  beeld van de wereld en de mensheid. Pinker werd zelfs heel even zeer concreet en riep journalisten op om zich in berichtgeving bij de feiten te houden, en om er zich vooral voor te hoeden om van moordenaars en terroristen geen mediatieke helden te maken. Iets waar het velen onder hen om te doen is.
 
Tot slot nog deze kritische noot. Pinker (en ook Rosling) baseren hun stellingen op statistische informatie over een historisch lange periode. Zij gaan er evenwel aan voorbij dat mensen vooral emotioneel in elkaar zitten, en de werkelijkheid (en zelfs feiten) persoonlijk en dus meestal zeer subjectief interpreteren. Om met een boutade te formuleren: Pinker heeft gelijk, maar daarom krijgt hij nog geen gelijk. Het maakt er de noodzaak om de waarden van de verlichting te blijven affirmeren en uitdragen des te dwingender: rede, wetenschap, humanisme, vooruitgang. En liefst ook een beetje met vuur en vlam.