Eredoctors Roslings: 'possibilisme'

​‘Feitenkennis’ van Hans Rosling was een van mijn favoriete boeken van vorig jaar. De inmiddels overleden Zweedse medicus toont op basis van feiten en statistieken aan dat we collectief een verkeerd beeld hebben van de toestand van de wereld.  In vele domeinen gaat het beter met de wereld rondom dan ons dan we denken. Volgende dinsdag ontvangt hij postuum, samen met zijn zoon Ola en schoondochter Anna Rosling Rönnlund een eredoctoraat van de Vrije Universiteit Brussel. Ik mag de laudatio uitspreken. Een pleidooi voor de kracht van het 'possibilisme'.

In een tijdperk waarin fake news al te vaak ‘headline news’ wordt, zijn de Roslings sterk in het doorprikken van mythes en andere vormen van populaire gemeenplaatsen. In het boek weerleggen zij niet alleen foute opvattingen over armoede, bevolking en gezondheidszorg, maar geven zij ook een basiscursus kritisch denken. Zij leren ons hoe je met data moet omgaan, wat veelvoorkomende denkfouten zijn en hoe je jezelf daar kunt tegen wapenen.
 
In hun boek geven de Roslings 10 ‘instincten’ aan die maken dat wij de werkelijkheid vaak somberder inzien dan uit de feiten blijkt. Een van die instincten is het zgn negativiteitsinstinct: onze neiging om eerder het slechte te zien dan het goede. Drie zaken spelen mee: 
-onjuiste denkbeelden over het verleden (vroeger was het beter), 
-selectieve verslaggeving door journalisten én activisten (goed nieuws is geen nieuws)
-én moreel: het gevoelen dat het harteloos is om te zeggen dat het beter gaat zolang er nog slechte dingen zijn in de wereld.
 
Hoe hiermee omgaan? Feitenkennis betekent in de 1ste plaats: herkennen wanneer je negatief nieuws krijgt voorgeschoteld en beseffen dat nare gebeurtenissen een veel grotere kans hebben om ons te bereiken. Als iets beter gaat, hoor je dat vaak niet. Daardoor krijg je een negatieve indruk van de wereld om je heen, en dat levert veel stress op. 
 
Hoe kan je dit negativiteitsinstinct in bedwang houden? Hou deze principes steeds in het achterhoofd: reken op slecht nieuws, goed nieuws is geen nieuws, geleidelijke verbetering is geen nieuws en tenslotte: pas op voor het roze verleden.
 
Microsoft-oprichter Bill Gates omschreef ‘Factfulness’ als ‘een van de belangrijkste boeken die ik ooit gelezen heb’, en gaf het in juni 2018 cadeau aan alle Amerikaanse afgestudeerden van hogescholen en universiteiten. Ik kan hem alleen maar gelijk geven.

Het boek is een eerbetoon aan de kracht van wetenschap. De kracht van data, van feiten, van het ontrafelen van mythes, van het ontkrachten van vooroordelen, van het tegenspreken van de gevestigde meningen. 

Tenslotte zijn de Roslings ook een toonbeeld van het possibilisme: de overtuiging dat we dankzij kennis en wetenschap de wereld beter kunnen maken. Dat verdient een eredoctoraat.

Zie Hans Rosling in volle actie in deze video van de BBC over de staat van  de wereld. Rosling was ook een grote meester in het toegankelijk maken van statistieken naar een breed publiek. Puur entertainment.
​