Politiek: nieuwe breuklijnen

De politieke communicatie verhardt. Ook in ons land. En dat hoeft niet te verwonderen voor wie kijkt naar de grondstromen in de samenleving. Twee nieuwe breuklijnen tekenen zich steeds nadrukkelijker af: enerzijds de open versus gesloten samenleving, anderzijds het establishment versus anti-establishment. Zij vormen de basis van twee werelden en twee wereldbeelden. Steeds meer hard tegen onzacht.

In een eerste wereld domineert een optimistische, voluntaristische visie op de toekomst, in een geloof in een open en inclusieve samenleving, een wereld met open grenzen, om te studeren, te werken, zaken te doen, elkaars cultuur beter te leren kennen.  In deze wereld zijn mensen verzoenend voor wie een misstap begaat of op de vlucht is. Iedereen verdient een tweede kans. De jonge generatie, hoger opgeleiden, stedelingen, zijn sterk vertegenwoordigd in deze wereld. “Yes, we can” van Barack Obama en “Wir schaffen das” van Angela Merkel zijn hun credo. De wereld is divers en inclusief. Het glas is altijd een beetje halfvol.
 
In de tweede wereld worden grenzen gesloten en muren gebouwd. Hier regeert de “heimat”, in combinatie met een sterke overtuiging dat het vroeger beter was. De economische en bankencrisis van 2008 blijft hier nog steeds nazinderen . De crisis was vooral ook een waardencrisis. Zij voelen zich sterk verbonden door een verleden, een afkomst en een “wij” tegen “zij” mentaliteit van uitsluiting. Er is altijd een vijand nodig.  “I want my country back” van het Brexit kamp  in het VK en “Make America strong again” van Trump in de VS zijn hun eigentijdse credo. En intussen vele varianten daarvan in het oude Europa. Ouderen, lager geschoolden en plattelandsbewoners zijn sterk vertegenwoordigd.
 
Hoe tegengesteld zij ook aan elkaar mogen zijn, hebben deze werelden wel één fundamenteel gemeenschappelijk kenmerk: ze hebben beiden een zeer hoog anti-establishment gehalte. De afkeer van hét systeem is in beide kampen zeer diep geworteld. Hiervoor zorgt immers een tweede breuklijn: establishment versus anti-establishment.
 
1 op 2 Belgen keert zich af van het systeem, zo leerde een grootschalig onderzoek onder 4.700 landgenoten van Le Soir en RTBF in 2016 al. De studie toonde over een periode van 20 jaar heel duidelijk aan hoe ook in ons land het vertrouwen in instellingen en instituten forse klappen krijgt. Ook traditionele sterkhouders, zoals het onderwijs en sociale zekerheid, zien voor het eerst het vertrouwen terug vallen tot ruim 40 percent.
 
Het gaat hier om een wereldwijd fenomeen. Het vertrouwen in in het bedrijfsleven (“Wall Street”, "dè banken"), overheden (“Washington”, “Brussels”),  media en zelfs  NGO’s is op een historisch dieptepunt beland. Zij staan symbool voor hèt systeem, zij veruitwendigen hèt establishment. Het geloof in een systeem met een liberale democratie die ons na de tweede wereldoorlog economische voorspoed, sociale vooruitgang en vooral veel vrijheid heeft gebracht, lijkt tanend. Dat moest zelfs The Economist vorige week vaststellen. Zelfs hoger opgeleiden en betere verdieners vormen hierop niet langer een uitzondering. 
Niets zal nog zijn wat het is geweest. De toekomst is begonnen. Aan welke kant van de wereld staat u?