Nokia, de neergaande golf

Nokia, de Finse producent van telecomnetwerken, maakte afgelopen week bekend het wereldwijde personeelsbestand met 10 à 15 procent te willen verminderen, wat zou overeenkomen met het verdwijnen van 14.000 banen.  De aankondiging van Nokia is symptomatisch voor de malaise in de ruimere telecommunicatie- en mediasector in de wereld. Het hoogtepunt van  informatie en telecommunicatie als dominante technologiesector lijkt voorbij. What's next?

De jongste lezers van deze rubriek zegt het waarschijnlijk nog maar heel weinig, maar vijftien jaar geleden was Nokia een van de sterkste merken in de wereld door het grote succes van wat toen ‘een mobieltje’, of ‘een gsm’, noemde. De teloorgang van Nokia is illustratief voor een onderneming die er niet in geslaagd is om tijdig in te spelen op nieuwe technologische ontwikkelingen en behoeften in de markt van consumenten. De lancering van de ‘smart phone’, genaamd iPhone, door Apple aan de westkust van de Verenigde Staten in 2007 luidde een lange doodstrijd in voor Nokia. Het bedrijf heeft zich al vele jaren teruggetrokken uit de consumentenmarkt en hoopte zich te herbronnen als producent van mobiele netwerken, waaronder recent 5G. Maar die investeringen vallen thans terug door de slabakkende economische conjunctuur en de concurrentie in die markt is bikkelhard. Nieuwe herstructureringen en ontslagen zijn er het directe gevolg van.
 
Maar Nokia is niet alleen.  Dit jaar zijn er naar schatting al 240.000 banen gesneuveld in technologiebedrijven, van Google over Amazon en Microsoft tot Twitter en Facebook (Meta). ‘Big Tech’ lijkt over haar economische hoogtepunt heen. Eerder dit jaar was er ook al het faillissement van Silicon Valley Bank (SVB), jarenlang  een van de grote geldschieters van de technologiesector in de Amerikaanse staat Californië. SVB ging heen ‘with a bang’; het is de op een na grootste faling in de Amerikaanse banksector ooit. Het centrum van San Francisco, gedurende vele decennia het mekka van de nieuwe technologieën, lijkt steeds meer op een heuse spookstad met grote leegstand, stijgende criminaliteit en vele daklozen als gevolg van de inzinking van deze techsector.
 
Computers, mobiele telefoons, internet, sociale media en e-commerce, ze hebben gouden jaren achter de rug. De ingenieurs van het Amerikaanse bedrijf Intel die in 1971, een halve eeuw geleden dus, de eerste microprocessor ontwikkelden, konden toen wellicht niet bevroeden welke technologische revolutie ze op gang zouden brengen en welk wereldomvattend weefsel van producten en diensten hun draadje van toen mogelijk zou maken. Om nog maar te zwijgen van de impact op onze manier van leven en werken, en op de ruime samenleving.
 
Al een kwarteeuw terug bestempelde onderzoeker Carlota Perez de informatie- en communicatietechnologie als de belangrijkste technologiegolf van de moderne tijd. Zo’n golf wordt gekenmerkt door een cruciale innovatie (in dit geval de Intel microprocessor), waarop een heuse ‘goldrush’ ontstaat (in de jaren tachtig de oorlog tussen IBM en Apple Computer om de personal computer), gevolgd door een bubbel die op een gegeven moment barst (in dit geval de dotcomcrisis van het begin van deze eeuw). De komst van het internet aan het einde van de jaren negentig was vergelijkbaar met de massale doorbraak van de televisie in de huiskamer van de jaren zestig. 
 
Maar de geschiedenis van de technologie leert ons dat vele pioniers, soms goudzoekers, zielloos ten onder gaan als de spreekwoordelijke bubbel uiteenspat. Dat was in het jaar 2000 niet anders. Slechts enkele bedrijven zijn wendbaar genoeg en voldoende crisisbestendig, en slagen erin om uit te groeien tot nieuwe giganten (Apple, Microsoft, Google, Amazon, Facebook). Maar ook zo’n golf bereikt op een zeker moment de maturiteitsfase, een hoogtepunt van de technologie. Zo’n hoogtepunt, de top van de curve, hebben tal van grote technologiespelers sinds vorig jaar wellicht bereikt. En vanaf nu gaat het voor velen onder hen over een hobbelig parcours, maar wel steevast, bergafwaarts.
 
De ‘grote jongens’ zullen er alles aan doen om te overleven door extensies te breien aan hun kerntechnologie, met nieuwe toepassingen voor gebruikers (denk aan AR/VR/Metaverse voor Facebook, Microsoft en Apple). Enkele bedrijven, waaronder wellicht Apple en Microsoft, zullen zo nog vele jaren gezond en matuur blijven, een beetje saai ook voor sommigen. Bepaalde grote spelers zullen wat inkrimpen, maar ze zullen nooit helemaal weg zijn. We zullen ook in ruime mate afhankelijk blijven van hen, niet in het minst omdat we intussen ruime ecosystemen op hun producten en diensten hebben gebouwd, maar hun dominante economische en maatschappelijke positie zal steeds meer onder druk komen te staan, en vele zullen geleidelijk aan wegdeemsteren en plaats ruimen voor de aankomende helden van de komende technologiegolf: de zesde golf.
 
Blijft natuurlijk de hamvraag welke technologie dan de toekomst zal maken? Wat wordt het nieuwe goud van morgen? Sommigen zetten al jaren in op biotech of nanotech, anderen op artificiële intelligentie (AI). Sommigen gewagen in elk geval al van een nieuwe dotcomzeepbel, vergelijkbaar met de internetgekte aan het einde van de vorige eeuw. De goudzoekers hebben nieuwe kleren. Het zou in elk geval een logische fase zijn in de golfbewegingen van nieuwe technologieën. Carlota Perez houdt het in een aantal recente lezingen bij duurzame technologieën. Laat ons eerlijk zijn en nuchter blijven: niemand die vandaag de heilige technologiegraal van de toekomst kan voorspellen. Opnieuw zullen velen zich geroepen voelen, maar slechts weinigen zullen uitverkoren zijn. Wat of wie het ook mag worden, de toekomst van de technologie is in elk geval gestart, alleen weten we nog niet wie, wat of waar.