Nieuwe Harari: hoop of wanhoop

De nieuwe Harari, “21 lessen voor de 21ste eeuw” brengt ons met beide voeten op de grond, in het hier en nu van elke dag. Het is ook de meest persoonlijke én militante Harari tot nog toe. Laverend tussen hoop en wanhoop.

In zijn vorige boeken gidste historicus Yuval Noah Harari ons doorheen tienduizenden jaren geschiedenis van de mensheid (“Sapiens”) of verkende hij nieuwe horizonten in een verre toekomstvoorspelling (“Homo Deus”). In zijn nieuwste boek “21 lessen voor de 21ste eeuw” heeft hij het over de brandende actualiteit van vandaag. Hij gaat daarbij geen onderwerp uit de weg: van terrorisme, over nationalisme tot immigratie. De grootste bedreiging is volgens Harari evenwel de klimaatopwarming.
 
Beginnen doet Harari waar hij in zijn vorige boek de lezer met een flinke dosis doemdenken en determinisme achterliet: de opmars van bio- en informatietechnologie en de niets ontziende almacht van algoritmen en “dataïsme”. En vrolijker is hij er intussen niet op geworden. Algoritmen zullen het overnemen van de vrije wil, zo stelt hij affirmatief. Het zal van de 21ste eeuw wel eens de meest ongelijke samenleving uit de geschiedenis kunnen maken. Een wereld die wordt geregeerd door een nieuwe elite van oligarchen (in politiek en economie overigens).
 
Hij waagt zich op plaatsen aan zeer concrete voorspellingen voor sectoren, de reclame bijvoorbeeld (dicht bij mijn bed). De macht verschuift ook hier van mensen naar algoritmen, die voor ons keuzes zullen maken en dingen voor ons gaan kopen, “en zal de reclame-industrie failliet gaan”, voorspelt hij. Of het zo’n vaart zal lopen, blijft voorlopig een vraagteken. Feit is wel dat reclamebedrijven die morgen willen overleven volop bezig zijn zichzelf heruit te vinden én algoritmen omhelzen.
 
Harari is op zijn sterkst wanneer hij ontwikkelingen in een ruimer perspectief kan plaatsen met handvaten en kaders die hij ons al in zijn vorige boeken heeft aangereikt. Zijn grote kracht is het leggen van verbanden, het wijzen op contradicties, en dat alles prachtig uitgeschreven in een lang holistisch verhaal. Onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek en een groot observatievermogen. In zijn nieuwste boek wordt hij ook persoonlijker, geëngageerder, militanter bij momenten. Hij wil niet louter toekijken langs de zijlijn. Hij wordt zelf speler.
 
Harari komt ook helemaal uit de kast. Al langer maakt hij geen taboe van zijn seksuele geaardheid. Hij deelt met de lezer ditmaal ook een belangrijke bron van persoonlijke inspiratie voor het schrijven van zijn bestsellers: meditatie. In zijn geval “Vipassana”. Lessen 20 en 21 gaan trouwens helemaal over het belang van zingeving en meditatie.
 
Ik heb de nieuwe Harari zeer graag gelezen, precies omdat hij een antwoord geeft op een kritiek dat hij om de werkelijkheid van vandaag heen fietst. Het siert hem dat hij zich heeft durven gooien. Het maakt hem ook kwetsbaar. Maar hij geeft in elk geval opnieuw heel veel stof tot nadenken, en debat. Je hoeft niet altijd met hem akkoord te gaan, maar je kan niet ontkennen dat hij een mening heeft, en daarvoor uitkomt. Op het scherp van de snee. Een aanrader. Opnieuw.
 
Yuval Noah Harari, 21 lessen voor de 21 ste eeuw is uitgegeven bij Thomas Rap en telt 448 pagina’s.