Libra: einde van banken?

De aankondiging van Facebook dat het volgend jaar met een eigen cryptomunt uitpakt, de Libra, zorgde afgelopen week voor een schokgolf, niet in het minst in de bankwereld. Die is nog altijd niet bekomen van de bankencrisis van 10 jaar geleden, en nu kondigt zich alweer een nieuwe revolutie aan. Sommigen spreken zelfs van een ‘game-changer'. Een wereld zonder banken is niet veraf meer. Vertrouwen van consumenten zal uiteindelijk het verschil maken.

Het nieuws is intussen genoegzaam bekend: Facebook heeft zeer concrete plannen om een eigen digitaal betaalplatform op te zetten (Calibra), en een heuse digitale munt (Libra) uit te geven. Eerder heeft het Chinese Tencent met WeChat Pay al bewezen dat zo’n digitale munt wel degelijk kan aanslaan bij een heel breed publiek. Bovendien heeft Facebook een hele alliantie achter zich verzameld, een eco-systeem zeg maar, met daarin niet alleen betaalkaarten zoals Visa en MasterCard, maar ook Uber en Spotify. Het is duidelijk dat de Libra heel snel heel breed en heel diep wil gaan in het betaalverkeer van consumenten in de hele wereld. Er wordt geschermd met een potentieel van ruim een miljard consumenten in de hele wereld.
 
Er rijzen natuurlijk nog heel wat vragen, die van financieel-technische aard zijn, maar ook regelgevende aspecten omhelsen, o.a. vergunningen, toezicht en privacy. Maar het succes van de Libra zal in de eerste plaats worden bepaald door het vertrouwen dat consumenten stellen in de munt, en de bedrijven die daarachter schuil gaan. Al vele jaren worden kritische vragen gesteld bij de dominante positie en commerciële prakijken van Facebook (maar ook van Amazon, Apple en Google). Maar de bankenwereld kampt wellicht nog met een groter reputatieprobleem, dat in essentie te herleiden is tot een groot vertrouwensprobleem. 
 
Al lang voor de bankencrisis van 2008 en 2009 was het vertrouwden in banken wereldwijd tanende. De val van Lehman Brothers, en bij ons de crisis van Fortis, Dexia en KBC, hebben dat vertrouwen alleen maar verder onder druk gezet. En dat geldt in het bijzonder voor de jonge generatie, zeg maar de tieners en twintigers. Zij zijn opgegroeid in een tijdperk waarin inhalige bankiers het financiële en economische systeem aan de rand van de afgrond brachten. Beroepsorganisatie Febelfin maakt enkele jaren terug een zelfkritisch filmpje waarin aan kinderen werd gevraagd hoe zij over banken én bankiers dachten. En dat was om het zacht uit te drukken niet bepaald hoopgevend voor de betrokkenen. Amerikaanse onderzoeken gaven vorig jaar aan dat deze jonge generatie meer vertrouwen stelt in de zgn techbedrijven dan in banken. Dat kan tellen.
 
De vertrouwensvraag raakt meteen ook de essentie van de functie van geld en een munt: met name een betrouwbaar betaalmiddel dat gebruiksgemak combineert met de zekerheid om in de hele wereld erkend te worden. En de banken (centrale banken en commerciële banken) waren de ultieme waarborg voor zekerheid en veiligheid.  Op een bankier kon je een huis of een bedrijf bouwen. Dat vertrouwen staat meer dan ooit onder druk. Als de vraag zich fundamenteel stelt: wie vertrouwt de consument het meest? Aan wie vertrouwt een consument zijn portemonnee:  zijn bank of Facebook? Dan is het antwoord vandaag gekend. Er wachten de banken bange jaren.