Kompany's dilemma

Bart De Wever en Vincent Kompany lijken op het eerste zicht weinig gemeenschappelijk te hebben. De Wever is burgemeester van Antwerpen, voorzitter van een politieke partij, en tot voor kort ook kandidaat-minister-president van Vlaanderen. Vincent Kompany maakte zijn come-back bij Anderlecht langs de grote poort als speler/trainer. Hoe verschillend ook, wat hen  willens nillens bindt, is dat zij beiden verschillende rollen vervullen. En kampen met rolconflicten. Een cursus sociologie kan beiden en menig manager, binnen of buiten het voetbal, soelaas bieden.

De Wever en Kompany hebben verschillende achtergronden, zij zijn totaal verschillende persoonlijkheden, en zij zijn actief in maatschappelijke domeinen die heel ver uit elkaar liggen. Maar  beiden worstelen al enige tijd met de verschillende rollen die zij vervullen. Maar wat is een rol? De rol is een bundel of een geheel van verwachtingen die gelden ten overstaan van een bepaald persoon in een bepaalde positie of situatie, zo leert het inleidende handboek tot de sociologie van prof. em Mark Elchardus (Vrije Universiteit Brussel). Wat een persoonlijkheid is voor een psycholoog, is een rol voor een socioloog. Rollen die mensen vervullen zijn zeer herkenbaar en zorgen voor stabiliteit een zekerheid. Denken we maar aan de vaderrol of de moederrol, die mannen en vrouwen op een bepaald moment in hun leven nadrukkelijk vervullen, of niet. In die zin zijn rollen zeer normatief en nauw verbonden met een cultuur.
 
Rollen  zijn nauw verweven met de functies die mensen vervullen. Zij helpen ons om te leven. Zij helpen ons om problemen van het samenleven op te lossen, zo leert de socioloog ons verder. Duidelijk afgebakende rollen zorgen voor zekerheid en creëren een vertrouwensband. Zij houden verantwoordelijkheden in tegenover de omgeving. Iemand zit goed in zijn of haar vel, betekent vaak: hij speelt die rol perfect, zowel voor zichzelf als voor de omgeving. Als het over rollen gaat, regeert heel vaak de perceptie. Rollen creëren verwachtingen, verantwoordelijkheden en verplichtingen. Een rol opnemen doe je nooit vrijblijvend. Voortdurend van rol veranderen, maakt een kameleon van iemand.
 
Het loopt uit de hand wanneer mensen verschillende rollen gaan vervullen.  Het loopt helemaal fout wanneer rollen onderling onverenigbaar zijn, of zelfs met elkaar in concurrentie komen. Eenzelfde persoon kan niet terzelfdertijd de rol van rechter en partij vervullen. De stroper die plots boswachter wordt, doet vaak wenkbrauwen frons, en de persoon in kwestie wordt gebrek aan rechtlijnigheid verweten. Iemand kan moeilijk twee petjes dragen, zo leert het spreekwoord. En daar schuilt een diepere grond van waarheid in. In een film of theaterstuk speelt eenzelfde acteur zelden of nooit twee rollen.
De wereld lijkt in dat opzicht wel heel veel op een schouwtoneel waarin we allemaal acteurs zijn die een rol spelen volgens een scenario dat vooraf geschreven is.
 
Wie buiten zijn of haar rol treedt, of verschillende rollen vervult, komt  in conflict met de verwachtingen van de buitenwereld. Maar komt vaak zichzelf tegen. De slechte competitiestart van Anderlecht is de voorbije weken door vele analisten toegeschreven aan de vele, onuitgegeven rollen (speler/trainer) die Kompany op zich had genomen. En die blijken moeilijk te verzoenen, of geven aanleiding tot interne spanningen. Of die botsen met de verwachtingen van de buitenwereld. Rolpatronen doorbreken, is weinigen gegeven. Je kan niet na elke nederlaag mea culpa slaan, of op de knieën gaan zitten voor de supporters. Het maken van een keuze tussen de verschillende rollen is de enige oplossing.
 
De overname van Anderlecht door Marc Coucke en de komst van Kompany zijn in menig opzicht al case stories  die ook bijzonder leerrijk zijn voor ondernemers en managers. Je kan een systeem (met de rol als fundament) proberen te veranderen, maar uiteindelijk zal het systeem jou veranderen. Of je plaatst jezelf buiten het systeem. Een inleidende cursus sociologie voor managers binnen en buiten het voetbal is geen overbodige luxe.