"Kom uit je kot" (figuurlijk)

'Zet mensen en teams, met zeer uitgesproken zelfs botsende meningen, samen en je zal een sterker resultaat boeken dan wanneer iedereen in zijn eigen hoekje, silo of coronabubbel, en vanuit zijn eigen grote gelijk en waarheid, probeert de wereld te redden', schreef ik afgelopen week over de aanpak van de coronacrisis op de opiniepagina's van knack.be. 'Het is zeker niet de gemakkelijkste weg, maar in een oorlog zijn er geen gemakkelijke wegen.' Het is alvast een remedie om 'ontkenning' van feiten in de toekomst te vermijden.

Apple en Google kondigden vorige week aan zeer nauw te gaan samen te werken in de strijd tegen het coronavirus. Voor velen wellicht een voetnoot in de dagelijkse maalstroom aan nieuwsberichten over deze wereldwijde crisis. Maar als deze twee technologiegiganten
beslissen om de onderlinge strijdbijl te begraven voor een hoger belang, heeft dat ook een zeer grote symbolische betekenis voor vele actoren in de aanpak van de grootste crisis in de na-oorlogse geschiedenis. Laten we allen uit ons kot komen.
 
Het virus doet me denken aan een ongrijpbare octopus met vele en stekelige tentakels. Deze crisis heeft dan ook meerdere gezichten. Er is in de eerste plaats de gezondheidscrisis, en daarmee nauw verweven de economische impact die aanleiding zal geven tot een crisis waarbij steeds meer de vergelijking wordt gemaakt met de Grote Depressie uit de jaren 30 van de vorige eeuw. Dat maakt meteen duidelijk dat het virus ook voor een maatschappelijke en geo-politieke aardverschuiving zal zorgen. Ook hier stelt zich de vraag: zullen landen en economieën meer gaan samenwerken, of zal het ieder voor zich worden?  The survival of the fittest. En tenslotte: als dit een oorlog zonder wapens is, met een onzichtbare vijand, wat zijn dan de psychologische gevolgen van deze crisis, op korte en middellange termijn? De mentale gezondheid van miljoenen mensen wereldwijd zal straks een nog grotere uitdaging blijken dan het vastgrijpen van het beest bij het nekvel vandaag.
 
Als deze crisis vele gezichten heeft, en vele facetten, dan zal alleen een interdisciplinaire aanpak op korte, en middellange termijn, structurele antwoorden kunnen bieden op de vele uitdagingen waarmee het virus ons vandaag en morgen zal confronteren. Dat betekent dat iedereen dringend uit zijn spreekwoordelijke kot moet komen, zijn of haar expertise en know how samenleggen en confronteren met andere expertises, en samen botsen, om zo uiteindelijk te komen tot een meer gebalanceerde en effectieve aanpak van deze crisis. 
 
Het doet me terugdenken aan de vraag die ooit werd gesteld aan de iconische stichter van Apple, Steve Jobs, naar de reden van het succes van zijn onderneming. Tot verbazing van velen verwees hij niet naar de superieure technologie van zijn producten, of het gebruiksvriendelijke design, of de creatieve reclamecampagnes, maar naar … The Beatles. Nu waren de ‘Fab Four’, samen met Bob Dylan, wel zijn muzikale jeugdhelden geweest, maar hij had het hier over de kern van de ondernemingsstrategie van wat in 2018 zou uitgroeien tot het eerste Amerikaanse bedrijf in de geschiedenis met een beurswaarde van meer dan 1 biljoen dollar. Waarom The Beatles ? Wel het waren vier muzikanten met een eigen karakter, persoonlijkheid en onhebbelijkheden wat soms ook aanleiding gaf tot spanningen en conflicten. Maar zolang ze erin slaagden om elkaar in balans te houden, waren ze zeer succesvol als een groep: The Beatles. Wanneer de onderlinge verschillen en spanningen de bovenhand haalden, en ze alleen nog aan zichzelf dachten, splitte de supergroep. Elk voor zich, solo, als John, Paul, Georges en Ringo zouden zij later nooit nog de status van The Beatles bereiken. De les van Steve Jobs: zolang het geheel groter is dan de som van de individuele delen zal Apple overleven. En dat is nu precies waar het in deze coronacrisis om draait. En dat ‘overleven’ is jammer genoeg wel heel letterlijk te nemen, op een ogenblik dat het aantal dodelijke slachtoffers van het ongrijpbare virus in ons land en in de hele wereld exponentieel blijft stijgen. 
 
De les van Jobs is duidelijk voor wie goed wil luisteren. Zet mensen, en teams, met zeer uitgesproken, zelfs botsende, meningen samen en je zal een sterker resultaat boeken dan wanneer iedereen in zijn eigen hoekje, silo of coronabubbel, en vanuit zijn eigen grote gelijk en waarheid, probeert de wereld te redden. Het is zeker niet de gemakkelijkste weg, maar in een oorlog zijn er geen gemakkelijke wegen. We zullen alleen maar slagen als we het eigen gelijk overstijgen, interdisciplinair samenwerken en er zo samen in slagen om deze crisis te overwinnen. 
 
Het is wellicht geen toeval dat Steve Jobs in 2008, kort voor zijn dood, een socioloog, een filosoof en historicus aanwierf om de Apple University uit de grond te stampen. Het is een soort van kaderschool binnen Apple waarmee Jobs (en ook zijn opvolger Tim Cook) de waarden en de cultuur van Apple wil doorgeven en veilig stellen voor de volgende generaties, maar hen ook wil confronteren men een uitdagende buitenwereld, voorbij computertechnologie. Een van hen is Richard Tedlow, een historicus van Harvard, die in 2010 een boekje publiceerde met de titel ‘Denial’. Over het hoe en waarom business leiders er niet in slagen om de feiten onder ogen te zien in crisissituaties. Tedlow was daarbij niet over één nacht ijs gegaan en had case studies van crisissen uit de voorbije honderd jaar in detail geanalyseerd. Van Ford over IBM tot Coca Cola. Een van de belangrijkste oorzaken van die crisissen was het fenomeen van ontkenning. De ernst van de feiten en de werkelijkheid niet onder ogen willen zien, tegen beter weten in. Omdat de beschikbare informatie te pijnlijk of te veel stress en paniek zou kunnen veroorzaken. Of omdat de beschikbare informatie ingaat tegen de assumpties waarvan bedrijfsleiders en hun adviseurs graag uitgaan. Het blijkt gemakkelijker om informatie te ontkennen, en te verwerpen, dan om assumpties bij te stellen. Ook voor gereputeerde bedrijfsleiders blijft het vaak moeilijk om toe te geven dat zij zich vergist hebben. En blijven zij hardnekkig op zoek gaan naar alternatieve feiten, en ‘ja-knikkers’, om hun gelijk bewaarheid te zien. Cassandra’s worden op de brandstapel gezet. De Britse premier Johnson en de Amerikaanse president Trump zijn perfecte rolmodellen op het vlak van ontkenning in de recente coronacrisis.
 
De ontkenning kan individueel zijn, in hoofde van de grote baas, maar zij kan ook collectief zijn, in hoofde van een heel bedrijf, een partij, of een landsbelang. De Chinese ontkenning van het coronavirus in december van 2019 is er een bijvoorbeeld met verstrekkende en dramatische gevolgen voor de hele wereld. De feiten worden dan weggezet als een samenzwering van de tegenstander, van een vijand. Trump had het enige tijd terug zelfs over het ‘Chinese virus’. Hier gaat het om vormen van gevaarlijk ‘groepsdenken’, waarbij kritiek en tegenspraak niet worden getolereerd, waarbij aan gevaarlijke zelf-censuur wordt gedaan (ook in de media), waarin feiten en data onder tafel worden geveegd, omdat zij de zelf gecreëerde illusie van onfeilbaarheid en onkwetsbaarheid zouden kunnen ondermijnen.
 
Ontkenning als fenomeen in de coronacrisis, als gevolg van groepsdenken, heeft de wereld  vele kostbare dagen, weken, zelfs maanden doen verliezen om de uitbraak van het virus af te remmen, of de kop in te drukken. Wat gebeurd is, neemt geen keer. Maar we hebben nu een 2de kans om de heropbouw, de wereld na corona, op een andere manier aan te pakken. Na de val van Lehman Brothers in 2009 vroeg Christine Lagarde (toen aan het hoofd van het IMF, nu ECB) zich openlijk af of het bedrijf nog zou bestaan hebben indien het Lehman Sisters was geweest. Mannelijk groepsgedrag, haantjesgedrag, met bewust ontkennen en verdraaien van de feiten, en zelfs ronduit liegen, hadden de wereld middenin een grote financieel-economische crisis gebracht. Het is in dat opzicht goed dat in de aanpak van deze crisis vrouwelijke leiders in ons land vandaag het voortouw nemen. Vrouwen - die meer dan vele mannen -  niet rond de pot draaien, en keuzes maken, maar die er ook in slagen om bruggen te slaan, en te verbinden wat vandaag verdeelt. Ik wens Erika Vlieghe langs deze weg heel veel kracht, moed en verbindend vermogen toe.
 
Of om het met The Beatles te zeggen: ‘Come together, right now, over me’.