It's culture, stupid

In vele sectoren – van het onderwijs tot de horeca – is er vandaag een nijpend tekort aan medewerkers. Deze krapte op de arbeidsmarkt dreigt de heropleving van de economie en maatschappij in de nasleep van de coronacrisis zwaar te hypothekeren. Extra materiële voordelen om medewerkers aan te trekken zorgen enkel voor een korte termijn effect. Finaal zullen de cultuur en de waarden van de organisatie het verschil maken. Werk van lange adem, waaraan beter vandaag dan morgen wordt begonnen.

De kracht van een sterke organisatie zijn de medewerkers, de cultuur en de waarden. Dat is  de stelling van mijn boek “De onsterfelijke onderneming”. Maar om te vermijden dat waarden dode letter blijven, moeten ze het gedrag van medewerkers sturen en zich vertalen in de praktijk van elke dag. Medewerkers moeten gerecruteerd en geëvalueerd worden op basis van de waarden van de organisatie. Op die manier dragen waarden, en de afgeleide cultuur, ook bij aan het behalen van de doelstellingen van de organisatie. Waarden dienen ook de eigenheid van de organisatie uit te drukken en maken het verschil met andere organisaties. Waarden houden de medewerkers niet alleen een hoger doel (‘purpose’) voor, maar zorgen ook voor een kompas en houvast in turbulente tijden.
 
In vele ondernemingen, en ook in ons onderwijs, loopt het op dat vlak echter al langer fout. Er zijn vele oorzaken en verklaringen voor de malaise in ons onderwijs. Maar uit vele persoonlijke gesprekken blijkt dat er ook iets fundamenteels fout zit in de spanning tussen het ideaal van een nobel beroep als leerkracht en een gescleroseerde cultuur binnen de schoolmuren. Het is de belangrijkste reden waarom ook vele jonge leerkrachten – en zij-instromers – met hoog gestelde ambities en verwachtingen, en grote idealen, na enkele jaren alweer gefrustreerd afhaken.
 
Er gaapt heel vaak een diepe kloof tussen de ‘officiële’ waarden die een organisatie pretendeert te belijden, en ook communiceert naar de buitenwereld, en de praktijk op de vloer in de organisatie zelf. Een Amerikaans onderzoek kwam een jaar geleden tot de ontluisterende vaststelling dat er nauwelijks of geen verband is tussen de officieel gecommuniceerde waarden van een onderneming en de dagelijkse ervaringen van werknemers. De kloof tussen de gecommuniceerde waarden op papier en de reële beleving van de medewerkers bleek zeer groot. 
 
Uit een ander wereldwijd onderzoek bleek vorig jaar ook dat de belangen van de medewerkers niet de prioriteit vormen van het top management. Medewerkers komen niet op de eerste plaats in vele organisaties. Ze komen zelfs nà het eigenbelang van de top managers. En dat leidt tot ontgoocheling, frustratie, cynisme bij medewerkers, tot finaal de deur achter zich dicht klappen.
 
De opdracht is duidelijk voor elke organisatie die schreeuwt om nieuw talent: werk aan een cultuur die open staat voor verandering en vooral: creëer geen valse beloften of verwachtingen die in de praktijk niet kunnen ingelost worden. Zeg wat je doet, en doe wat je zegt. Mensen zullen het verschil maken.