Gele hesjes uitgekleed

We zullen ons het jaar 2018 nog lang herinneren als het jaar van de gele hesjes, de klimaatmars en het verzet tegen het Marrakesh-pact. Het jaar waarin de tegenstellingen ongemeen hard op de spits werden gedreven en politieke en economische systemen in hun voegen kraakten. Zijn de gele hesjes een steekvlam die straks weer uitdooft, of is er meer aan de hand? En vooral : wat brengt 2019?

​Dit jaar tekenden zich meer dan ooit drie belangrijke maatschappelijke drijfveren, en meteen ook breuklijnen af: anti-establishment, Heimat en verbondenheid. Deze drijfveren, zijn universeel en voltrekken zich van het kleine dorp tot de wereldstad. Zij zijn beslist niet nieuw, maar worden steeds meer dominant en alom aanwezig.  
 
Deze drijfveren vertalen zich in drie werelden. In een eerste wereld leeft een optimistische, voluntaristische visie op de toekomst. Dat vertaalt zich in een geloof in een open en inclusieve samenleving, een wereld met open grenzen, om te studeren,  te werken, zaken te doen, elkaars cultuur beter te leren kennen. Zij zijn verzoenend voor wie een misstap begaat of op de vlucht is. De jonge generatie, hoger opgeleiden en grootstedelingen zijn sterk vertegenwoordigd in deze wereld. “Yes, we can” van Barack Obama en “Wir schaffen das” van Angela Merkel waren hun credo. Macron was hun heiland in Frankrijk. Voor heel even. In Marrakesh hebben zij een nieuwe kathedraal gebouwd.
 
In de tweede wereld worden grenzen gesloten en muren gebouwd. Hier regeert de “Heimat”, in combinatie met een sterke overtuiging dat het vroeger beter was. Zij voelen zich sterk verbonden door een verleden, een afkomst, een identiteit: “wij” tegen “zij”. Het vijandbeeld van migranten en vreemdelingen werkt als een verbindende factor. Zij zijn ouder, lager opgeleid en wonen eerder op het platteland.  “I want my country back” van het Brexit kamp in het VK en “Make America strong again” van Trump in de VS zijn hun eigentijdse credo. Vandaag rolt deze wereld zich ook op het oude continent verder uit. 
 
Wat beiden werelden in minder of meerdere mate gemeenschappelijk hebben, is hun afkeer van het  heersende politieke en sociaal-economische systeem. Onderzoek leert dat 1 op 2 Belgen  zich al enkele jaren afkeert van het systeem. Het is ook de belangrijkste drijfveer van de gele hesjes: anti-systeem, anti-establishment. De economische en bankencrisis van 2008 blijft hier nog steeds nazinderen . De crisis was vooral ook een waardencrisis. Het systeem heeft in hun ogen gefaald, en is niet bij machte om hun problemen aan te pakken. Mensen in deze wereld delen de vrees om van de maatschappelijke ladder te tuimelen en aan status te verliezen, om niet meer mee te tellen. Om met de vinger gewezen te worden door het vermeende “establishment”.  Daarom nemen zijzelf het heft in handen, grijpen – tijdelijk soms – de macht. Gestructureerd maar heel vaak ook ongestructureerd. Met sociale media als hun ultieme megafoon.
 
Ik geef toe deze analyse is zeer zwart-wit. Heeft nood aan nuance en verfijning. Maar zij stelt de dingen wel op zeer scherp. In 2019 zullen deze werelden niet langer naast elkaar bestaan, maar elkaar bij momenten versterken, en finaal met elkaar in botsing komen.  Wie dacht dat we in 2018 wel het ergste hebben gehad, maakt zich begoochelingen. Ik word er niet echt vrolijk van. Kan iemand de rede en de redelijkheid terugbrengen aub?