De les van Vooruit en Super League

Het is al eerder gezegd: de jaren twintig zullen woelige jaren zijn. Afgelopen week zagen we hoe het Gentse kunstencentrum Vooruit werd teruggefloten in haar zoektocht naar een nieuwe naam. De rijkste voetbalploegen in Europa dienden dan weer hun plannen voor een Super League in te slikken. Ogenschijnlijk hebben beide gebeurtenissen weinig met elkaar te maken. Maar wat zij wel gemeenschappelijk hebben, is de kracht en de macht die kan uitgaan van een groep burgers,  cultuurliefhebbers, voetbalsupporters, of consumenten. 

Ruim 10 jaar geleden schreef ik het boek ‘Het merk mens’, over hoe consumenten de macht grijpen en merken het nakijken geven. Intussen zien we in vele maatschappelijke domeinen een trend doorzetten waarbij groepen burgers, vaak zeer spontaan, in opstand komen tegen gevestigde machten of systemen. Van de ‘me too’ beweging over ‘Gillets jaunes’ tot ‘Black lives matter’. Aan de basis ligt een vorm van verontwaardiging over een voorval dat als niet juist wordt ervaren en dat mensen opstandig maakt. In de jaren twintig zal deze onderstroom zich verder doorzetten en nog sterker worden. You ain’t seen nothing yet.
 
In ‘Het mens mens’ legde ik twee fundamentele drijfveren van menselijk gedrag bloot die aan de basis liggen van zoveel vitaliteit en opstandigheid. Er is vooreerst de drijfveer van empowerment waarbij mensen sterker geloven in hun eigen kracht, zelfredzaam zijn en de regie van hun leven in handen nemen. Het biedt hen de kracht om grenzen te verleggen, hun eigen weg te gaan en te breken met vastgeroeste tradities en achterhaalde rolpatronen. Niets is voor het individu onmogelijk.
 
Dan is er een tweede drijfveer van verbondenheid. Hier is het individu niet langer op zichzelf aangewezen maar zoekt het gezelschap van lotsgenoten en zielsverwanten.  Hier heerst het geloof dat wanneer mensen samen aan eenzelfde zeel trekken zij ook sterker staan en verder geraken. 
 
10 jaar geleden ging ik er nog van uit dat deze drijfveren los van elkaar stonden, of soms zelfs aan elkaar tegengesteld konden zijn. De voorbije jaren ben ik echter – onder invloed van vele maatschappelijke gebeurtenissen – tot de vaststelling gekomen dat beide drijfveren ook samen kunnen sporen, en elkaar zelfs kunnen versterken. Op dat moment ontstaat een zeer spontane en explosieve cocktail die voor een omwenteling kan zorgen, en gevestigde machten en belangen niet alleen uitdaagt maar ook van hun voetstuk kan lichten. Het is de voorbije dagen de directie van het Kunstencentrum Vooruit en het grootkapitaal achter de Super League hun lot geweest. Zij zullen zeker niet de laatsten geweest zijn.
 
De opstandige burger, cultuurliefhebber, supporter, consument (vul zelf maar aan) zal morgen nog veel meer van zich laten horen. Voor gevestigde instellingen en merken die straks niet ten onder willen gaan, rest er maar één uitweg. Zich aanpassen aan deze nieuwe werkelijkheid. En vooral: begrijpen dat aan de oorsprong van zoveel opstandigheid vaak een miskenning van menselijke waarden en respect voor cultuur en identiteit liggen. Vooruit en Super League maakten duidelijk dat wie zijn verleden afzweert of wie de ziel uit het voetbal haalt, zijn neus schendt en op de spreekwoordelijke blaren moet zitten. Pijnlijk is dat.