Belgen verkiezen autoritaire leider

We leven in een gespleten samenleving waarin een ruime meerderheid van de bevolking meer en meer op zichzelf terugplooit, steeds minder vertrouwen heeft in onze democratische instellingen en open staat voor een autoritair leiderschap. Dat zijn de belangrijkste, voor mij verontrustende,  bevindingen van een grootschalig onderzoek onder de Belgische bevolking die Le Soir en RTBF deze week publiceerden. De polycrisis met al haar onzekerheden laat steeds meer haar sporen na in de geesten van mensen en hun waarden. Een wake-up call..

Het is een belangrijk onderzoek dat in de Vlaamse media jammergenoeg amper aandacht heeft gekregen. Het is belangrijk omdat op basis van een representatieve steekproef onder de bevolking wordt gepeild naar de onderstromen in onze samenleving die aan de basis liggen van belangrijke maatschappelijke tendensen vandaag. 
 
De onderzoekers ontwaren twee belangrijke sociologische tendensen die ikzelf de voorbije jaren al bij herhaling heb aangestipt op deze plaats.  Vooreerst is er wat zij de ‘retribalisation’ noemen: een sterk doorgedreven vorm van tribalisme, gekenmerkt door het terugplooien op zichzelf, de familie of de groep. Ongeveer 1 op 2 Belgen (52 procent, met nauwelijks een verschil tussen Vlaanderen en Wallonië) behoort tot deze stroming. Zij zijn gewonnen voor een autoritaire overheid en verwerpen geheel of gedeeltelijk ons democratisch systeem. Zij zijn in de regel ouder dan 35 jaar, zij hebben een gemiddelde opleiding genoten, en worden geconfronteerd met een toenemende financiële onzekerheid. Zij zijn bang om op een dag in de armoede terecht te komen. Zij voelen zich onvoldoende beschermd door het bestaande sociale systeem en zien nog weinig perspectief naar de toekomst voor zichzelf. Zij voelen de samenleving rondom zich als vijandig aan, zij voelen zich onmachtig en zijn woedend op alles en iedereen. Zij geloven dat het vroeger allemaal beter was en zij zoeken zondebokken. Vooral de vermeende elites moeten het ontgelden (economisch, financieel, politieke, media): 71 procent van de Belgen is van mening dat er komaf moet gemaakt worden met de elites want zij handelen tegen de belangen van “echte mensen zoals ik”.
 
De roep om een autoritair leiderschap is bijzonder groot. Maar liefst 69 procent van de ondervraagden is van mening dat het land moet geregeerd worden door een sterke persoonlijkheid die de mensen begrijpt en die geen rekening moet houden met een parlement of met verkiezingen. Er mag deze leider niets in de weg worden gelegd, meent een meerderheid. De coronacrisis, de gestegen levensduurte en de oorlog in Oekraïne hebben deze tendens alleen maar versterkt.
 
Tegenover deze hoofdstroom staat een tweede, veel kleinere groep van burgers: de aanhangers van een “open samenleving” (22 procent van de bevolking). Zij zijn jonger dan 35 jaar, zij hebben een hogere opleiding genoten en zijn wonen eerder in Brussel dan in Vlaanderen of Wallonië. Zij zijn erom bekommerd dat de samenleving verpulvert, zij zijn zich bewust van de groeiende kloof in de samenleving, maar zij koesteren de hoop dat zij de boel terug samen kunnen brengen door een gezamenlijke inspanning. Zij zijn ervan overtuigd dat ze de regie van hun eigen leven in handen hebben. Zij geloven in de toekomst die ze zelf kunnen bouwen. Waar de ‘tribalen’ de wereld rondom zich passief ondergaan, willen de voorstanders van een open samenleving zich actief inzetten voor een nieuwe en betere wereld in verschillende domeinen: economie, ecologie, politiek. 
 
Tenslotte is er een derde groep van onbeslisten die tussen beide stromingen in pendelt (26 procent). 
 
De resultaten van deze studie dwingen ons om deze onderstromen onder ogen te zien, hen te begrijpen en ernstig te nemen. Niet wegkijken van deze werkelijkheid, geen populistische olie op het vuur gieten, maar  vooral de urgentie om positieve, constructieve antwoorden te beiden op de angsten en onzekerheden van een grote meerderheid onder de bevolking. Er woedt buiten een oorlog die moet gewonnen worden, maar er moet ook werk worden gemaakt van de wederopbouw van het vertrouwen onder de bevolking. Ook al zullen de pandemie en de inflatie straks weg zijn, en komt er hopelijk spoedig een einde aan de oorlog, het herstel van het vertrouwen en het geloof in een betere toekomst  zal een werk van lange adem zijn, een marathon, met onderweg nog heel wat obstakels en valkuilen. Maar er is geen andere weg.
 
Via deze link kan je het volledige onderzoeksrapport  ‘Noir, jaune, blues…’ raadplegen in detail: 
VFRapport Vague 3 (cecinestpasunecrise.org)
​