Amazon moet kiezen

Er zijn in de wereld vandaag wellicht weinig ondernemingen die zoveel emoties opwekken als Amazon. En die gevoelens zijn vaak zeer tegenstrijdig: van absolute idolatrie tot genadeloze kritiek. Amazon en Jeff Bezos, die afgelopen week een stapje opzij zette als CEO, laten niemand onberoerd. Amazon is het prototype van wat sociologen al eerder de Californische ideologie hebben genoemd: een keihard kapitalisme in combinatie met de wil om de wereld te redden. Maar die ideologie botst steeds meer op haar grenzen. Amazon zal moeten kiezen.

Vanuit economisch oogpunt is Amazon een van de grootste succesverhalen van de voorbij kwarteeuw. Het bedrijf ontpopte zich van een online verkoper van boeken en platen tot een van de grootste technologische concerns in de wereld. Het overleefde in tegenstelling tot vele anderen de dotcom crisis rond de eeuwwisseling en stootte in sneltreinvaart door tot de absolute wereldtop. Amazon wordt dan ook al vele jaren geprezen in technologie- en ondernemersmiddens als het toonbeeld van disruptief ondernemerschap, zonder voorgaande. In vele traditionele sectoren is de vrees voor Amazon groot.
 
Het DNA van Amazon is in al die jaren nooit veranderd: altijd de laagste prijzen voor de klanten met de snelste levering aan huis. Het is een onuitgegeven succesformule. Maar die heeft wel een donkere keerzijde. 
 
In zijn boek “The everything store” beschreef Bloomberg journalist Brad Stone de ontstaansgeschiedenis van Amazon en de Spartaanse werkethos van Bezos. Medewerkers werden tot het uiterste gedreven om doelen te halen, vergaderen tijdens het weekend was eerder regel dan uitzondering. Het bedrijf was helemaal niet gezinsvriendelijk, merkte Stone op. “Jeff geloofde helemaal niet in de work-life balans”, noteerde hij uit de mond van een oud kaderlid. Het kwam erop neer dat je alles tegelijk moest doen.  
 
De arbeidsvoorwaarden van het personeel van Amazon stoten dan ook al vele jaren op scherpe kritiek en protest. Zij gaven aanvankelijk vooral in Europese vestigingen aanleiding tot gerechtelijke acties en zelfs stakingen. In de VS willen medewerkers van Amazon volgende week overgaan tot de oprichting van een eigen vakbond, tot grote woede van de bedrijfsleiding die een lastige waakhond in het bedrijf liever kwijt dan rijk is.
 
Hoe valt dit alles te rijmen, vraagt u zich wellicht af? Het doet me denken aan wat de sociologen Richart Barbrook en Andy Cameron ooit de Californische ideologie hebben genoemd. Een onuitgegeven cocktail van de freewheeling spirit van de hippies uit de jaren 1960 met de ondernemersmentaliteit van de yuppies uit de jaren 1980. Het geloof dat technologie de wereld kan verbeteren en de mensheid moet bevrijden in combinatie met een wild kapitalisme dat vooral de belangen van de eigen aandeelhouders wil dienen. Aan de Amerikaanse Westkust, van Seattle tot San Francisco is deze ideologie al ruim 40 jaar de dominante ondernemersfilosofie, en praktijk. Ook een bedrijf als Apple cultiveert al vele jaren deze ideologie. 
 
Maar de voorbije jaren wordt steeds meer duidelijk dat deze ideologie op zowel economische, sociale en ethische grenzen botst. De grote machtsconcentratie van ‘Big Tech’ wordt steeds meer als marktverstorend en bedreigend voor andere ondernemingen beschouwd. De arbeidsvoorwaarden van medewerkers, ook bij toeleveranciers (denk maar aan Apple), stoten steeds meer op protest en verzet. En de manier waarop deze bedrijven met onze privacy omgaan wordt niet langer getolereerd. En dat is helemaal terecht. Amazon zal zich willens nillens moeten aanpassen aan het nieuwe normaal, of andere zullen anderen Amazon dwingen zich aan te passen. Ook Bezos zal moeten kiezen aan welke kant van de geschiedenis hij wenst te staan.