26 mei: "Ik weet het nog niet"

"Ik weet nog niet voor wie te stemmen. Dat is mij nooit eerder overkomen", vertrouwde een goede vriend/collega mij enkele dagen terug toe. "Je hoort zoveel loze beloften, zoveel veto's, en dat alles baadt in een ondraaglijke sfeer van lichtheid en banaliteit", voegde hij er nog aan toe. De Karrewiet danspasjes van de politieke kopstukken waren vorige week  het absolute dieptepunt van de voorbije verkiezingscampagne. En dat op een ogenblik dat Vlaanderen in collectieve rouw was na de moord op een jonge vrouw In Antwerpen, amper een week eerder. 

Maar hoe hard mijn vriend ook nog twijfelt, en hij is heus niet alleen, de winnaars van de verkiezingen zijn intussen al enkele maanden gekend. In de politieke marketing regeert al lang de wet van de politieke agenda setting. Die wet stelt dat die partij of politicus die zijn eigen agenda (het thema waarmee de partij het sterkst wordt geassocieerd door de kiezers) tot inzet van de verkiezingen kan maken, het meeste kans maakt om de verkiezingen te winnen. Daarvoor moet dat thema over een langere periode – enkele maanden – centraal staan in de berichtgeving in de media (vandaag ook “sociale” media).  In binnen- en buitenland zijn er de voorbije decennia voorbeelden bij de vleet die deze wetmatigheid bevestigen. De thema’s die de voorbije maanden in ons land de actualiteit hebben gedomineerd zijn het migratiebeleid en het klimaat. Zij domineren het publieke debat: van televisie over sociale media tot de keukentafel, in menig gezin. Groen en Vlaams Belang hebben zich historisch het sterkst gepositioneerd op deze thema’s en zijn zelfs hun reden van bestaan (Groen op klimaat en Vlaams Belang op migratie). Wie ‘klimaat’ zegt, denkt al altijd meteen aan Groen. Wie ‘migratie’ zegt, denkt al decennia lang aan Vlaams Belang. Wat andere partijen ook proberen om deze thema’s te recupereren, het origineel blijkt steeds sterker dan een kopie.  Partijen die opportunistisch en verkrampt proberen deze kernthema's van hun concurrenten te kapen, komen meestal van een kale reis thuis. Zij zetten op die manier het thema nog sterker op de agenda en fietsen dus voor hun belangrijkste concurrenten. Bovendien vergeten zij op die manier om hun eigen thema's centraal te zetten op de agenda.
 
De nieuwste peiling van VTM en Het Laatste Nieuws bevestigt deze wetmatigheid. Op 26 mei zullen Vlaams Belang en Groen de grootste sprong voorwaarts maken. En dat kondigt zich al ruim een half jaar aan. Beide partijen surfen ook op de belangrijke maatschappelijke ‘anti-establishment’ onderstroom van mensen die zich radicaal afkeren van het heersende politieke en sociaal-economische systeem. Onderzoek leert dat 1 op 2 Belgen  zich al enkele jaren in de steek gelaten voelt door het ‘systeem’ of ‘establishment’, en daar ook in opstand tegen komt. Het systeem heeft in hun ogen gefaald, en is niet bij machte om hun problemen aan te pakken: van migratie tot klimaat. Daarom nemen zijzelf het heft in handen, grijpen – tijdelijk soms – de macht. Dat vertaalde zich de voorbije maanden in gele hesjes en klimaatspijbelaars. Gestructureerd maar heel vaak ook ongestructureerd. Met sociale media als hun ultieme megafoon. Groen en Vlaams Belang werden slapend rijk op deze onderstroom. Zij zijn er het politieke verlengstuk van.
 
Andere partijen hebben vruchteloos de FUD-strategie geprobeerd (fear, uncertainty and doubt).  Het is een beproefde strategie van een uittredende regeringsploeg: ‘ik of de chaos’. Maar vandaag maakt dat weinig of geen indruk op ‘anti-establishment’ kiezers. Zij zijn immers niet bevreesd voor chaos. FUD versterkt hen alleen maar in hun eigen grote gelijk. Zij willen immers een radicale breuk met het verleden, een totale ommekeer. Kijk ook maar naar het VK. 

Er staat voor mij nog maar 2 vragen open. Welke partij blijft overeind in een krimpend electoraal centrum? En daaraan gekoppeld, een nog veel belangrijker vraag: welke bruggenbouwer m/v staat na 26 mei op om - op een boulevard van gebroken verkiezingsbeloften - dit land terug op koers te zetten?