Terug van weggeweest: de baas

Deze week had ik een gesprek met enkele opvoeders. Ze vertelden me iets opvallends: jongeren vragen vandaag zelf om structuur, regels en houvast. Niet uit angst, maar uit een diep verlangen naar duidelijkheid in een wereld die wankelt. Het deed me nadenken. Want hetzelfde fenomeen duikt op de werkvloer op bij jonge medewerkers: flexibiliteit en vrijheid blijven belangrijk, maar ze verwachten tegelijk richting, consistentie en een leider die durft te zeggen waar het naartoe gaat.

De slinger keert terug

De krant Financial Times titelde onlangs: “The boss is back.” Vijf jaar na de pandemie lijkt het tijdperk van de empathische manager ingeruild voor de heropstanding van de autoritaire leider. Bedrijven die tijdens de coronacrisis hun medewerkers autonomie en vertrouwen gaven, trekken vandaag de teugels weer strak aan. We zien verplichte kantoorweken terugkeren, scherpere evaluaties, en minder tolerantie voor afwijkende meningen. Het doet denken aan een historische slingerbeweging: van horizontale, bijna vriendschappelijke relaties in organisaties, naar een herwaardering van hiërarchie en macht.

In mijn aankomende boek ‘Marketing in tijden van Trump’ beschrijf ik hoe dit fenomeen zich niet alleen in bedrijven, maar ook in de politiek en de samenleving manifesteert. Waar de voorbije decennia ‘people’s brands’ en empathische leiderschapsculturen floreerden, zien we vandaag de opmars van ‘megabrands’ en sterke mannen én vrouwen die orde en zekerheid beloven. Het is een terugslag die perfect past in een tijdperk dat ik eerder een permacrisis noemde: een permanente toestand van onzekerheid en dreiging.

Leiderschap in de permacrisis

Die context maakt veel duidelijk. Pandemie, oorlog, inflatie, klimaatdreiging en artificiële intelligentie hebben mensen in een mentale winter gebracht. De reflex naar sterke leiders is een begrijpelijke reactie: men zoekt houvast. Jongeren die snakken naar structuur en werknemers die vragen naar richting, zijn er de tastbare tekenen van.

Maar hier schuilt ook een gevaar. De geschiedenis leert dat puur autoritaire modellen op termijn leiden tot rigiditeit, verlies van talent en vervreemding. Een leider die enkel discipline afdwingt, creëert volgzaamheid, maar geen verbondenheid.

Van tiran naar gids

De uitdaging voor leiders vandaag – in het bedrijf, op de werkvloer, maar evengoed in de politiek – is om meer gids te zijn dan tiran. Mensen verwachten beslissingen, ja. Maar nog meer verlangen ze naar betekenis. Ze willen weten waarom hun werk ertoe doet, welke koers hun organisatie vaart, en hoe ze zich daarin kunnen ontwikkelen. Dat is het kompas dat leiders moeten aanreiken.

In mijn boek schrijf ik dat merken vandaag dreigen lijdend voorwerp te worden van maatschappelijke golven. Precies hetzelfde geldt voor leiders. Willen ze opnieuw leidend voorwerp worden, dan moeten ze de regie nemen. Niet door louter regels op te leggen, maar door visie en perspectief te bieden.

Wat medewerkers vandaag nodig hebben

1. Zingeving – een antwoord op de vraag waarom hun werk belangrijk is.
2. Richting – duidelijkheid over de koers van de organisatie.
3. Ontwikkeling – kansen om te groeien, professioneel én persoonlijk.
4. Vertrouwen – het gevoel dat ze gezien en gehoord worden.

Een baas die dit kompas kan bieden, overstijgt de karikatuur van de harde manager. Hij of zij creëert tegelijk vertrouwen en resultaat.

De nieuwe balans

De slinger naar autoritair leiderschap is reëel en verklaarbaar. Maar de leiders die het verschil maken, zijn zij die de balans vinden tussen daadkracht en verbinding. Zij die richting geven zonder de menselijke maat te verliezen. Het zijn leiders die weten dat orde en regels broodnodig zijn in een storm, maar die tegelijk beseffen dat zonder vertrouwen en betekenis de motor vroeg of laat stilvalt.

De opvoeders met wie ik sprak hadden gelijk: jongeren zijn vragende partij voor structuur. Maar hun verlangen reikt verder. Ze willen geen tiran, maar een gids. Geen starre baas, maar een leider die koers zet en tegelijk verbindt.

Houvast in stormtijden

Ja, de baas is terug. Maar de vraag is welke baas. De harde manager die enkel regels oplegt? Of de leider die richting geeft en tegelijk een verhaal biedt dat mensen verbindt? In een tijdperk van permacrisis, waarin de slinger beweegt naar sterke leiders, is het antwoord helder. We hebben leiders nodig die beide combineren: daadkracht én verbinding. Alleen zo vinden mensen houvast – op school, op de werkvloer en in de samenleving.