De Trump Way: voor wat hoort wat

Volgende week legt Donald Trump voor de tweede maal de eed af als president van de VS. Voor velen blijft hij een enigma, een vat vol onvoorspelbaarheden en grilligheden die menigeen tegen de haren in strijkt. Nochtans hanteert Trump  een heel simpele formule: voor wat hoort wat, naar de Latijnse spreuk: ‘quid pro quo’. Alle relaties zijn te herleiden tot louter economische relaties waarbij de koopmanskunst erin bestaat meer te krijgen dan te geven.  En er kan maar één winnaar zijn. 

​Veel laat vermoeden dat  ‘quid pro quo’ de komende jaren ook meer en meer menselijke relaties zal gaan domineren. Zeker in een permacrisis waarin angst en onzekerheid de toon zetten in brede lagen van de bevolking lijken onbaatzuchtigheid en altruïsme onder druk te staan. Het is een illustratie van de theorie van de sociale uitwisselingen van de Amerikaans socioloog Peter Blau. Zijn belangrijkste werk over dit onderwerp, Exchange and Power in Social Life, werd gepubliceerd in 1964. In dit boek stelde Blau dat sociale relaties vaak kunnen worden begrepen als uitwisselingen van middelen tussen mensen, waarbij zowel de individuele kosten als baten een rol spelen in het vormen en onderhouden van relaties. In zijn visie gaat het om een rationeel proces waarin mensen hun interacties aangaan op basis van wederzijdse voordelen: men biedt iets aan in de verwachting iets terug te krijgen. Een relatie wordt afgewogen op de weegschaal van kosten en baten. Voor Blau zijn mensen, hoewel ze sociaal en emotioneel handelen, in veel gevallen te herleiden tot rationele actoren die hun relaties beheren als een soort handelsovereenkomst.

Trump zorgt zo voor een trendbreuk door het maken van de koppeling tussen politieke en economische macht. Beiden zijn kanten van eenzelfde medaille: het verwerven van ultieme macht en het scheppen van afhankelijkheidsrelaties. Het verklaart het mystieke huwelijk, tussen Trump en Musk. Sommige analisten gewagen van het ‘Mump-regime’, met autocratische of oligarchische trekken. De politieke leider en de rijkste man van de wereld omarmen elkaar, en houden elkaar meteen ook in een wurggreep. 

In het geval van Donald Trump is Blau’s theorie dus goed toepasbaar. Waarnemers schrijven al langer dat Trump  een figuur is die zijn relaties, zowel in zijn zakenimperium als in de geo-politieke arena, vaak benadert als transactionele verbindingen. Of het nu gaat om het aantrekken van investeringen, het sluiten van deals of het verwerven van politieke steun. In deze gedachtengang heeft alles een prijs, en is alles te koop. Hij heeft zijn netwerk van relaties opgebouwd op basis van wat hij en anderen uit de interacties kunnen halen. Zijn retoriek en strategieën zijn vaak gericht op het versterken van deze transacties, waarbij onvoorwaardelijke loyaliteit of steun vaak gekoppeld wordt aan de belofte van materiële of politieke voordelen. 
Het verklaart waarom toonaangevende Amerikaanse bedrijfsleiders zich de afgelopen weken uitsloofden om in de gratie van de grote leider te komen. En straks uit de hand van Trump eten. Mark Zuckerberg (Facebook, Instagram)  en Jeff Bezos (Amazon, Washington Post) op kop. Zo bezien is Trump een exponent van Blau's visie op sociale relaties: een man die het menselijk contact niet enkel als een emotionele band, maar vooral als een strategische investering ziet. 

In Blau’s theorie wegen mensen rationeel kosten en baten af binnen een relatie, of een samenwerking, en hopen om zo een eerbaar evenwicht of vergelijk te vinden, waarin beide partijen aan hun trekken komen. In de moderne politiek overweegt evenwel steeds meer het principe van ‘the winner takes it all’, waarbij winst alleen maar ten koste kan gaan van de tegenpartij die liefst publiekelijk in het zand moet bijten, of vernederd moet worden. Samen winnen staat niet langer in dat woordenboek. Wie teveel toegeeft rond de onderhandelingstafel gaat door het leven als een verliezer. Wie het onderste uit de kan haalt, ten koste van een coalitiepartner, wordt geprezen als een winnaar. Het verklaart waarom de regeringsonderhandelingen van de zgn Arizonapartijen in eigen land zo lang aanslepen. Niemand is bereid teveel te geven, laat staan toe te geven. Iedereen wil het onderste uit de kan halen voor zichzelf en ziet zichzelf liefst als overwinnaar pronken. Zij beseffen niet dat ze finaal allemaal verliezers dreigen te worden.

Voor wat hoort wat. 
The winner takes it all. 

Het is niet mijn wereld. Is het nooit geweest, en zal het nooit zijn.
Maar het is wel de wereld van 2025.

Foto: cover The New Yorker, 20/01/2025